birinci instansiya məhkəməsi, Terminlər lüğəti. Obastan - onlayn lüğətlər və ensiklopediyalar

Apellyasiya məhkəməsi

Apellyasiya Məhkəməsi (ing. appeal - çağırış) - ikinci instansiya məhkəməsi . Cinayət və mülki məhkəmə proseslərində apellyasiya şikayəti əsasında hakimlər tərəfindən qəbul edilmiş qərarların qanuniliyi və əsaslılığı yoxlanılır. Ümumi yurisdiksiya məhkəmələrində apellyasiya instansiyası birinci instansiya məhkəmələrinə münasibətdə yuxarı instansiya məhkəmələridir. Arbitraj prosesində birinci instansiyada çıxarılmış arbitraj məhkəmələrinin bütün qərarları apellyasiya şikayəti əsasında yoxlanılır. Apellyasiya və kassasiya icraatı məhkəmə nəzarəti üsullarıdır, lakin bu üsullar məzmununa görə fərqlənir. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi məhkəmə qərarının qanuniliyini və əsaslılığını yoxlayaraq, sübutları bilavasitə araşdırmaq və iş üzrə birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən qəbul edilmiş qərardan fərqli olaraq yeni qərar qəbul etmək hüququna malikdir. Kassasiya instansiyası məhkəməsi sübutları yalnız qanunla məhdudlaşdırılmış hallarda bilavasitə tədqiq edir və məhkəmənin qərarını qanunsuz hesab edə, onu ləğv edə və işin yenidən baxılması üçün birinci instansiya məhkəməsinə göndərə bilər. Azərbaycanda apellyasiya məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin təqdimatı ilə Milli Məclis təyin edir. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Lax, Jeffrey R. "Apellyasiya Məhkəmələrində Hüquqi Qaydaların qurulması".

Apelyasiya məhkəməsi

Apellyasiya Məhkəməsi (ing. appeal - çağırış) - ikinci instansiya məhkəməsi . Cinayət və mülki məhkəmə proseslərində apellyasiya şikayəti əsasında hakimlər tərəfindən qəbul edilmiş qərarların qanuniliyi və əsaslılığı yoxlanılır. Ümumi yurisdiksiya məhkəmələrində apellyasiya instansiyası birinci instansiya məhkəmələrinə münasibətdə yuxarı instansiya məhkəmələridir. Arbitraj prosesində birinci instansiyada çıxarılmış arbitraj məhkəmələrinin bütün qərarları apellyasiya şikayəti əsasında yoxlanılır. Apellyasiya və kassasiya icraatı məhkəmə nəzarəti üsullarıdır, lakin bu üsullar məzmununa görə fərqlənir. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi məhkəmə qərarının qanuniliyini və əsaslılığını yoxlayaraq, sübutları bilavasitə araşdırmaq və iş üzrə birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən qəbul edilmiş qərardan fərqli olaraq yeni qərar qəbul etmək hüququna malikdir. Kassasiya instansiyası məhkəməsi sübutları yalnız qanunla məhdudlaşdırılmış hallarda bilavasitə tədqiq edir və məhkəmənin qərarını qanunsuz hesab edə, onu ləğv edə və işin yenidən baxılması üçün birinci instansiya məhkəməsinə göndərə bilər. Azərbaycanda apellyasiya məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin təqdimatı ilə Milli Məclis təyin edir. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Lax, Jeffrey R. "Apellyasiya Məhkəmələrində Hüquqi Qaydaların qurulması".

Avropa Məhkəməsi

Avropa İcmalarının Ədalət Məhkəməsi və ya Avropa Ədalət Məhkəməsi — Avropa Birliyinin ali məhkəmə orqanı. Bu məhkəmə Avropa İttifaqı qanunları ilə bağlı məsələrə yekun baxılma orqanıdır. Məhkəmə Avropa Birliyi qanunlarının bütün üzv dövlətlərdə bərabər tətbiqini təmin edir. Bu orqan 1952-ci ildə yaradılmış və Lüksemburq Şəhərində yerləşır. Məhkəmə üzv dövlətlərin sayı qədər hakimlərdən ibarətdir. Məhkəməyə prezident rəhbərlik edir. 2003-cü ildən bu vəzifəni Vasiliyos Skoris həyata keçirir. Ədalət məhkəməsinə alt məhkəmə - İlk İnstansiya Məhkəməsi tərəfindən bəzi məslələrdə kömək edilir. Digər iki məhkəmə isə başqa məsələlərlə məşğul olur. Bunlardan Dövlət Xidməti Tribunalı birlik təşkilatlarında çalışan işçilər, Auditorlar Məhkəməsi isə Birliyin hesabtaları ilə məşğul olur.

Haaqa məhkəməsi

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi — ( ing. International Court of Justice ) Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ali məhkəmə orqanı (BMT Nizamnaməsinin 92-ci maddəsinə görə). Onun qərargahı Niderlandın Haaqa şəhərindəki Sülh Sarayındadır.1945-ci ildə BMT Nizamnaməsi ilə yaradılmış məhkəmə 1946-cı ildə Daimi Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin varisi kimi fəaliyyətə başlamışdır. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin Əsasnaməsi məhkəməni təşkil edən və tənzimləyən əsas konstitusiya sənədidir. Beynəlxalq Məhkəməni Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi və Belçika Hərbi Cinayət Qanununları ilə qarışdırmaq olmaz. Məhkəmə iki rəsmi dildə ingiliscə və fransızca icra olunur. Məhkəmənin iş prinsipi geniş məhkəmə fəaliyyəti ilə xarakterizə olunur. Onun əsas vəzifələri dövlətlərə təqdim edilmiş hüquqi mübahisələrin həlli və lazımi qaydada səlahiyyətli beynəlxalq orqanlar və qurumlar tərəfindən ona təqdim edilmiş hüquqi məsələlər üzrə məsləhətçi rəy verməkdir. Beynəlxalq Məhkəmə tərəfindən qəbul edilən qərarların sayı nisbətən az idi, lakin 1980-ci ildən başlayaraq, xüsusən də inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında Məhkəmədən istifadə etmək istəyi açıq şəkildə ortaya çıxmışdı. == Təşkili və tərkibi == Beynəlxalq Məhkəmə vətəndaşlıqlarından asılı olmayaraq yüksək mənəvi keyfiyyətlərə malik olan şəxslərdən seçilmiş və müstəqil hakimlər kollegiyasını təşkil edən on beş nəfərdən ibarətdir.

Skottsboro məhkəməsi

Skottsboro məhkəməsi — 1931-ci ildə ABŞ-də baş verən hadisə. == Hadisə == Bu məhkəmədə Alabama istiqamətində irəliləyən qatarda iki küçə qadınına təcavüz etdikləri iddia edilən doqquz zənci şəxs günahlandırılmış və onlar təcavüz etməkdən həbs edilmişdi. Məhkəmə əsnasında qadınlardan birinin zəncilərlə bağlı mənfi ifadəsindən imtina etməyinə baxmayaraq məhkəmə öz fikirlərindən geri dönmədi və şübhəlilər illərlə həbs cəzası almışdı.1931-ci ildə Alabamada iş tapa bilmək üçün cənub əyalətinə gedən ağ və zənci şəxslər arasında qatar hərəkətdə olarkən mübahisə yarandı. Qatar mühafizəçisi 1931-ci il mart ayının 25-də Alabamada yerləşən Skottsboro qəsəbəsində doqquz afroamerikalı zəncisi və dörd ağ şəxs qatardan endirilərək həbs edildi. Həbs edilən iki ağ şəxsin kişi paltarları geyinmiş qadınlar olduğu ortaya çıxdı. Rubi Bets və Viktoria Pris adlı bu qadınlar ifadələrində iş tapa bilmək üçün qatarda olduqlarını bildirdilər. Əslində küçə qadını olan Bets və Pris həbs edilmək istəmədikləri üçün doqquz gənc şəxsin onlara təcavüz etdiyini iddia etdilər. Bir birlərini tanımayan doqquz zənci şəxs hamsı ağ şəxslərdən ibarət olan münsiflər tərəfindən təcavüz etdikləri üçün günahlandırıldı. On üç yaşında olan Roy Rayt xaricində digərləri ölüm hökmü ilə cəzalandırıldı. Bu məhkəmə "qanuni linç" anlayışının yaranmasına da səbəb oldu.

Ulduz məhkəməsi

Ulduz məhkəməsi (türk. Yıldız mahkemesi) — Osmanlı sultanı Sultan Əbdüləzizin taxtdan endirilərək şəhid edilməsinə səbəb olanları mühakimə etmək məqsədilə çağırılan məhkəmə iclası. == Arxa planı == Sədrəzəm Mütərcim Rüşdü Paşa, sərdar Hüseyn Avni Paşa, şeyxülislam Xeyrullah Əfəndi və Midhat Paşanın hazırladığı gizli planla Sultan Əbdüləziz 30 may 1876-cı il tarixində taxtdan endirildi. Ancaq Hüseyn Avni Paşa tərəfindən aylıq 100 qızıl lirə maaşla Fəriyə sarayında bağban olaraq işə alınan və sabiq padşahı qorumaqla vəzifələndirilən Cəzayirli Mustafa, Yozqatlı Mustafa çavuş və Boyabatlı Hacı Mehmed adlı 3 pəhləvan tərəfindən çevrilişdən 5 gün sonra – 4 iyun günü şəhid edildi. Ancaq hadisə intihar olaraq elan edildi və üstü örtüldü. V Muradın qısa səltənətindən sonra taxta çıxan II Əbdülhəmid, baş katibi Kiçik Səid bəyin vasitəsilə əmisi Sultan Əbdüləzizin şəhid edilməsiylə bağlı gizli tədqiqat yürütməyə başladı. Tədqiqat nəticəsində əmisinin iddia olunduğu şəkildə intihar etmədiyi və tutulduğu Fəriyə sarayında gizlicə qətlə yetirildiyi aşkarlanmış, ardından Sultan Əbdülhəmid hadisənin hüquqi baxımdan rəsmi olaraq mühakimə edilməsini istədi. == Məhkəmə öncəsi tədqiqat == Məhkəmə sədri olaraq vəzifələndirilən Fındıqlılı Mehmed Əfəndi 1 aprel 1881-ci ildə tədqiqata başladı. Tədqiqat komitəsində dövlət şurasının tənzimat bürosunun rəisi Mahmud Cəlaləddin bəylə, mabeyn katiblərindən Raqib bəy də vəzifələndirildi. Sultan Əbdüləzizin ölümündə birinci dərəcədə rolları olduğu iddia edilən və hadisənin ardından az bir maaşla paytaxtdan uzaqlaşdırılan Mustafa çavuş, Boyabatlı Hacı Mehmed və Cəzayirli Mustafa adlı pəhləvanlar İstanbula gətirilərək ifadələri alındı.

İstiqlal məhkəməsi

İstiqlal məhkəməsi (türk. İstiklâl Mahkemesi) — 1920-ci ildə Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi dövründə hökumətə qarşı çıxanların mühakimə olunması üçün yaradılan yüksək səlahiyyəyə sahib ali məhkəmələr. Ankara, Əskişehir, Konya, Isparta, Sivas, Kastamonu, Pozantı və Diyarbəkir mövcud olmuşdur. Ankara məhkəməsi xaric digər məhkəmələrin fəaliyyəti 1921-ci ildə dayandırılıb.İstiqlal Məhkəmələrinə səlahiyyət verən qanun qəbul edildikdən sonra, İsmət İnönü 14 İstiqlal məhkəməsinin qurulmasını təklif etdi. Mövcud olan işlər üçün 14 məhkəmə çox olacağından yalnız 7 məhkəmə yaradıldı. Məhkəmələrin qurulmasından bir ay sonra, Diyarbəkirdə başqa bir məhkəmə quruldu və ümumi say səkkizə çatdı. Müharibə bitdikdən sonra məhkəmələrin artıq ehtiyacsız olduğunu hiss edildi. Hökumət məhkəmələrin ömrünü uzadacağına ümid etsə də, müxalifətin təzyiqi 1921-ci ildə istiqlal məhkəmələrinin yeddisinin bağlanmasına səbəb oldu. 1925-ci ilin martında Asayişi Qoruma Qanunu (türk. Takrir-i Sükûn Kanunu) ilə istiqlal məhkəmələrinin Ankara və Diyarbəkirdə bərpa edilməsinə icazə verildi.

Kenquru məhkəməsi

Kenquru məhkəməsi — qanun və ya ədalətin tanınmış standartlarına məhəl qoymayan, yerləşdiyi ərazidə çox az və ya heç bir rəsmi mövqeyə malik olmayan və adətən ad hoc olaraq çağırılan məhkəmə üçün qeyri-rəsmi aşağılayıcı termin. Kenquru məhkəməsi lazımi prosesə məhəl qoymayaraq əvvəlcədən müəyyən edilmiş nəticəyə gələ bilər. Bu termin həm də qanuni məhkəmə orqanının nəzarətində olan, lakin məhkəmənin hüquqi və ya etik öhdəliklərinə qəsdən məhəl qoymayan məhkəmə üçün də istifadə olunur.Forumun strukturu və fəaliyyəti aşağı dərəcəli mühakimə ilə nəticələndikdə kenquru məhkəməsi də inkişaf edə bilər. Bunun ümumi nümunəsi, institusional mübahisə edənlərin ("təkrar oyunçular") fərdi mübahisələrə ("bir vuruşlu oyunçular") nisbətən həddindən artıq və ədalətsiz struktur üstünlüklərinə malik olmalarıdır. == Etimologiya == Terminin ilk dəfə 1841-ci ildə ABŞ-da istifadə edildiyi bilinir. "The Daily Picayune" qəzetində bir məqalədə Concordia Intelligencer-dən sitat gətirilir, "Kenquru məhkəməsinin başlatdığı müxtəlif ittihamlarla" bir neçə edamın olduğunu bildirərək soruşur: "Başa düşmədim: kenquru məhkəməsi nədir?". Bu terminin kenquru vətəni Avstraliyada və ya ondan əvvəl başqa yerlərdə istifadə edildiyi təsdiqlənməyib.Bəzi mənbələr bu terminin minlərlə avstraliyalının axın etdiyi 1849-cu ildə Kaliforniyada qızıl hərisliyi zamanı populyarlaşdığını göstərir. Avstraliyalı mədənçilərin iştirakı nəticəsində, bu, iddia qaldıran mədənçilərin problemi ilə məşğul olmaq üçün istifadə edilən tələsik həyata keçirilən prosedurların təsviri kimi meydana çıxa bilər.Fərziyyələr olsa da, terminin mənşəyi məlum deyil. Bu, ədalətin kenquru kimi "sıçrayışla" həyata keçirilməsi anlayışından ola bilər – başqa sözlə, cavabdehin xeyrinə olan sübutların "üstündən tullanılması" (qəsdən məhəl qoymaması). Alternativ bir təklif budur ki, bu məhkəmələr tez-tez ani bir məsələni həll etmək üçün tez bir zamanda çağırıldığından, kenquru kimi heç bir yerdən "atıldıqları" üçün onlara kenquru məhkəmələri deyilir.

ABŞ Ali Məhkəməsi

ABŞ Ali məhkəməsi (ing. Supreme Court of the United States) — ABŞ-nin ali məhkəmə instansiyası. Əsası 1789-cu ildə qoyulmuş bu məhkəmə biri sədr olmaqla 9 hakimdən ibarətdir. Məhkəmə ümumiyyətlə apelyasiya məhkəməsi kimi çıxış edir, lakin bir sıra hallarda (məsələn, diplomatlar və ya bir ştatdan digərinə məhkəmə iddiası ilə) birinci instansiya məhkəməsi ola bilər. Hakimlər prezident tərəfindən Senatın razılığı ilə ömürlük təyin olunur və səlahiyyətlərinə yalnız könüllü istefa və ya törədilmiş cinayətlərə görə impiçment nəticəsində vaxtından əvvəl xitam verilə bilər. 1789–2005-ci illər arasında ABŞ prezidentləri Ali Məhkəmənin hakimi vəzifəsinə 149 namizəd təklif etmiş, bunların 80% -i hakim seçilmişdir. Statistikaya görə, yeni hakim hər 22 aydan bir təyin olunur.

Albaniya Konstitusiya Məhkəməsi

Albaniya Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi (alb. Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë) — konstitusiyanın (Kushtetuta) şərhi və qanunların konstitusiyaya uyğunluğu məsələlərini həll edən səlahiyyətli orqan. Məhkəmə konstitusiyaya hörməti təmin edir və onun şərhləri ali hüquqi qüvvəyə malikdir. Konstitusiya Məhkəməsi Parlamentin (Kuvendi) razılığı ilə Prezident (Presidenti) tərəfindən təyin edilən 9 hakimdən ibarətdir.

Avropa Ədalət Məhkəməsi

Avropa İcmalarının Ədalət Məhkəməsi və ya Avropa Ədalət Məhkəməsi — Avropa Birliyinin ali məhkəmə orqanı. Bu məhkəmə Avropa İttifaqı qanunları ilə bağlı məsələrə yekun baxılma orqanıdır. Məhkəmə Avropa Birliyi qanunlarının bütün üzv dövlətlərdə bərabər tətbiqini təmin edir. Bu orqan 1952-ci ildə yaradılmış və Lüksemburq Şəhərində yerləşır. Məhkəmə üzv dövlətlərin sayı qədər hakimlərdən ibarətdir. Məhkəməyə prezident rəhbərlik edir. 2003-cü ildən bu vəzifəni Vasiliyos Skoris həyata keçirir. Ədalət məhkəməsinə alt məhkəmə - İlk İnstansiya Məhkəməsi tərəfindən bəzi məslələrdə kömək edilir. Digər iki məhkəmə isə başqa məsələlərlə məşğul olur. Bunlardan Dövlət Xidməti Tribunalı birlik təşkilatlarında çalışan işçilər, Auditorlar Məhkəməsi isə Birliyin hesabtaları ilə məşğul olur.

Azərbaycan Konstitusiya Məhkəməsi

Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi — Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 14 iyul 1998-ci il tarixli sərəncamı ilə yaradılmış Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilmiş məsələlərə dair ali konstitusiya ədalət mühakiməsi orqanı.Konstitusiya Məhkəməsi müstəqil dövlət orqanıdır və təşkilati, maliyyə, habelə hər hansı başqa cəhətdən qanunvericilik, icra və digər məhkəmə hakimiyyəti orqanlarından, yerli özünüidarə orqanlarından, habelə hüquqi və fiziki şəxslərdən asılı deyil. Konstitusiya Məhkəməsinin əsas məqsədi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının aliliyini təmin etmək, hər kəsin əsas hüquq və azadlıqlarını müdafiə etməkdir. == Tarixi == Konstitusiya Məhkəməsi 14 iyul 1998-ci ildə yaradılıb. Konstitusiya Məhkəməsinin fəaliyyətinin hüquqi əsaslarını Azərbaycan Respublikasının 12 noyabr 1995-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyası (24 avqust 2002-ci il ümumxalq referendumu nəticəsində dəyişikliklər edilib), Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr, 23 dekabr 2003-cü ildə qəbul olunmuş “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, digər qanunlar və məhkəmənin Daxili Nizamnaməsi təşkil edir. Konstitusiyanın 86, 88, 102, 103, 104, 107, 130, 153 və 154-cü maddələri Konstitusiya Məhkəməsinin formalaşması və fəaliyyəti prinsiplərini nəzərdə tutur. Konstitusiya Məhkəməsinin fəaliyyəti Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının aliliyi, müstəqillik, kollegiallıq və açıqlıq prinsipləri əsasında qurulur. == Hakimlərinin tərkibi == Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin 1-ci hissəsinə müvafiq olaraq Konstitusiya Məhkəməsi 9 hakimdən ibarətdir. Həmin maddəyə görə, hakimlər Prezidentin təqdimatı əsasında Milli Məclis tərəfindən təyin olunur. Konstitusiya Məhkəməsi öz səlahiyyətlərinin icrasına 7 hakim təyin olunduqda başlaya bilər. Hakimlər 15 il müddətinə təyin olunurlar.

BMT Beynəlxalq Məhkəməsi

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi — ( ing. International Court of Justice ) Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ali məhkəmə orqanı (BMT Nizamnaməsinin 92-ci maddəsinə görə). Onun qərargahı Niderlandın Haaqa şəhərindəki Sülh Sarayındadır.1945-ci ildə BMT Nizamnaməsi ilə yaradılmış məhkəmə 1946-cı ildə Daimi Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin varisi kimi fəaliyyətə başlamışdır. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin Əsasnaməsi məhkəməni təşkil edən və tənzimləyən əsas konstitusiya sənədidir. Beynəlxalq Məhkəməni Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi və Belçika Hərbi Cinayət Qanununları ilə qarışdırmaq olmaz. Məhkəmə iki rəsmi dildə ingiliscə və fransızca icra olunur. Məhkəmənin iş prinsipi geniş məhkəmə fəaliyyəti ilə xarakterizə olunur. Onun əsas vəzifələri dövlətlərə təqdim edilmiş hüquqi mübahisələrin həlli və lazımi qaydada səlahiyyətli beynəlxalq orqanlar və qurumlar tərəfindən ona təqdim edilmiş hüquqi məsələlər üzrə məsləhətçi rəy verməkdir. Beynəlxalq Məhkəmə tərəfindən qəbul edilən qərarların sayı nisbətən az idi, lakin 1980-ci ildən başlayaraq, xüsusən də inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında Məhkəmədən istifadə etmək istəyi açıq şəkildə ortaya çıxmışdı. == Təşkili və tərkibi == Beynəlxalq Məhkəmə vətəndaşlıqlarından asılı olmayaraq yüksək mənəvi keyfiyyətlərə malik olan şəxslərdən seçilmiş və müstəqil hakimlər kollegiyasını təşkil edən on beş nəfərdən ibarətdir.

Bakı Dairə Məhkəməsi

Bakı Dairə məhkəməsi — məhkəmə orqanı. == Tarixi == Məhkəmə orqanı 1868-ci il fevralın 19-da fəaliyyət başlamışdı. "1864-cü il 20 noyabr tarixli məhkəmə nizamnamələrinin Zaqafqaziya diyarında tətbiqi haqqında" qanuna (1867-ci il 9 dekabr) əsasən yaradılmışdı. 1918-ci ilin mayında Bakı Xalq Komissarları Sovetinin dekreti ilə ləğv olunumuşdu. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinin 1918-ci il 1 oktyabr tarixli qərarı ilə Bakı Dairə Məhkəməsi və onun tabeliyindəki idarələr, habelə prokurorluğun fəaliyyəti bərpa edilmişdi. Dairə məhkəməsi Bakı quberniyasında ali məhkəmə instansiyası olub Azərbaycan Məhkəmə Palatasına və Ədliyyə Nazirliyinə tabe idi. Sədr və 5 üzvdən ibrət olan darə məhkəməsi nəzdində məhkəmə pristavları, böyük notarius və notariuslar, xüsusilə mühüm işlər üzrə iki məhkəmə müstəntiqi fəaliyyət göstərirdi. Məhkəmədə iki cinayət şöbəsi və iki mülki şöbə var idi. Mülki şöbələrdə mərzv məsələləri ilə bağlı mübahisələrə də baxılırdı və bunu məhkəmənin hakimlərindən biri aparırdı. Bakı şəhər barışıq şöbəsi, istintaq şöbəsi, Bakı qəza barışıq şöbəsi, dairə prokuror nəzarəti Bakı dairə məhkəməsinin tabeliyində idi.

Başqırdıstan Konstitusiya Məhkəməsi

Başqırdıstan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi (başq. Башҡортостан Республикаһының Конституция Суды) — "Başqırdıstan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi" haqqında 1996-cı il tarixli Qanununun 15-ci maddəsinin 1-ci bəndinə uyğun olaraq yaradılan konstitusiya məhkəməsi. Məhkəmə sədr və Başqırdıstan Respublikasının başçısı tərəfindən irəli sürülən və Qurultay tərəfindən təsdiqlənmiş səkkiz köməkçi hakimdən ibarətdir.

Belarus Ali Məhkəməsi

Belarus Ali Məhkəməsi (belar. Вярхоўны Суд Рэспублікі Беларусь) — Belarus Respublikasının mülki, cinayət, inzibati, iqtisadi işlər üzrə baş məhkəməsi ümumi yurisdiksiya məhkəmələrinin məhkəmə fəaliyyətinə nəzarət edir və qanunvericilik aktlarına uyğun olaraq digər səlahiyyətləri həyata keçirir. Ümumi yurisdiksiya məhkəmələri sisteminə rəhbərlik edir. == Tarixi == SSRİ-nin dağılmasından və 1991-ci ildə Konstitusiyada hakimiyyətin bölünməsi prinsipini təsbit edən Belarus Respublikası suveren dövlət kimi elan edildikdən sonra müstəqil və müstəqil məhkəmə sisteminin təşkili zərurəti yarandı. Məhkəmə sisteminin gələcək inkişafını müəyyən edən ilk sənəd 23 aprel 1992-ci ildə Belarus Respublikası Ali Soveti tərəfindən təsdiq edilmiş Məhkəmə-Hüquq İslahatı Konsepsiyası oldu. Konsepsiya hüquqi dövlətin tərkib hissəsi kimi məhkəmə hakimiyyəti institutlarının formalaşması üçün strateji istiqamət müəyyən etmişdir. Nəticədə, Konsepsiyaların əksəriyyəti ilkin formada həyata keçirilmədi. 1995-ci ilin yanvarında qəbul edilmiş “Məhkəmə sistemi və hakimlərin statusu haqqında” qanun hələ də əsasən Konsepsiyaya yönəlmişdir. Amma artıq 1996-cı ildə Konstitusiyanın yeni redaksiyasında məhkəmə sisteminin qurulmasına yanaşmalar dəyişdirildi ki, bu da onun birliyini təmin etdi. Belarus Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi məhkəmə sisteminə daxil edildi.

Belarus Konstitusiya Məhkəməsi

Belarus Konstitusiya Məhkəməsi (belar. Канстытуцыйны Суд Рэспублікі Беларусь) — Belarusun konstitusiyanın şərhi və qanunların konstitusiyaya uyğunluğu məsələlərini həll edən səlahiyyətli orqanı. 1994-cü ildə qurulmuşdur. Məhkəmənin funksiyası konstitusiya ilə əlaqədar məsələlərdə ədaləti təmin etməkdir. Məhkəmə, həmçinin, milli qanunvericiliyin konstitusiya ilə ziddiyyəti məsələlərini həll edir. Qanunvericiliyə əsasən, Konstitusiya Məhkəməsi hər biri ali hüquq təhsilli 12 hakimdən ibarətdir. Altı hakim Prezident, digər altı hakim isə Respublika Şurası tərəfindən təyin edilir. Təyinat üsulundan asılı olmayaraq, hakimlər 11 il müddətinə səlahiyyətlərini icra edirlər. == Xarici keçidlər == kc.gov.by/en/main.aspx — Belarus Konstitusiya Məhkəməsinin rəsmi saytı BMT-nin İnsan hüquqları Komitəsi Pastuxov Belarusa qarşı işində 1997-ci ildə Konstitusiya Məhkəməsinin hakimlərindən birinin buraxılması haqqında məsələyə baxır.

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM) — Hollandiyanın Haaqa şəhərində yerləşən hökumətlərarası təşkilat və beynəlxalq tribunal. BCM beynəlxalq cinayətlər, insanlığa qarşı cinayətlər, soyqırımlar, müharibə cinayətləri və təcavüzkarlıq cinayətlərinə görə şəxsləri təqib etmək səlahiyyətinə malikdir.

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi — ( ing. International Court of Justice ) Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ali məhkəmə orqanı (BMT Nizamnaməsinin 92-ci maddəsinə görə). Onun qərargahı Niderlandın Haaqa şəhərindəki Sülh Sarayındadır.1945-ci ildə BMT Nizamnaməsi ilə yaradılmış məhkəmə 1946-cı ildə Daimi Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin varisi kimi fəaliyyətə başlamışdır. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin Əsasnaməsi məhkəməni təşkil edən və tənzimləyən əsas konstitusiya sənədidir. Beynəlxalq Məhkəməni Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi və Belçika Hərbi Cinayət Qanununları ilə qarışdırmaq olmaz. Məhkəmə iki rəsmi dildə ingiliscə və fransızca icra olunur. Məhkəmənin iş prinsipi geniş məhkəmə fəaliyyəti ilə xarakterizə olunur. Onun əsas vəzifələri dövlətlərə təqdim edilmiş hüquqi mübahisələrin həlli və lazımi qaydada səlahiyyətli beynəlxalq orqanlar və qurumlar tərəfindən ona təqdim edilmiş hüquqi məsələlər üzrə məsləhətçi rəy verməkdir. Beynəlxalq Məhkəmə tərəfindən qəbul edilən qərarların sayı nisbətən az idi, lakin 1980-ci ildən başlayaraq, xüsusən də inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında Məhkəmədən istifadə etmək istəyi açıq şəkildə ortaya çıxmışdı. == Təşkili və tərkibi == Beynəlxalq Məhkəmə vətəndaşlıqlarından asılı olmayaraq yüksək mənəvi keyfiyyətlərə malik olan şəxslərdən seçilmiş və müstəqil hakimlər kollegiyasını təşkil edən on beş nəfərdən ibarətdir.

Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsi

Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsi (erm. Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարան) — Ermənistanda konstitusiyaya nəzarət üçün ən yüksək hüquqi qurum. 1995-ci ildə yaradılmışdır. İcraedici, qanunverici və digər məhkəmə orqanlarından asılı olmayan bir məhkəmə orqanıdır. Qanunların və digər qanunvericilik aktlarının konstitusiyaya uyğunluğuna nəzarətdən məsuldur. Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsinin qanunu həm Ermənistan Konstitusiyasında, həm də Ermənistan qanunveriliciyində müəyyən edilmişdir. == Tarixi == 1988-ci ilin dekabrında Sovet İttifaqı Konstitusiyasına edilən dəyişiklik əsasında Konstitusiyaya Nəzarət Komitəsi yaradılmışdır. SSRİ qanunvericiliyi ittifaqın hər bir respublikasında bir Konstitusiyaya Nəzarət Komitəsi yaratmağı nəzərdə tuturdu, lakin bu baş tutmamışdır.Konstitusiya Məhkəməsi haqqında qanun 20 noyabr 1995-ci ildə Ermənistan Milli Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş və 6 dekabr 1995-ci ildə Ermənistan Prezidenti Levon Ter-Petrosyan tərəfindən imzalanmışdır. 5 və 6 fevral 1996-cı ildə Konstitusiya Məhkəməsinin üzvləri təyin olunmuşdur. Məhkəmə 6 fevral 1996-cı ildə işə başlamışdır.2008-ci ildəki prezident seçkilərindən sonra yaranan böhran və etiraz aksiyaları dalğası zamanı Konstitusiya Məhkəməsi hadisələr ilə bağlı istintaqın aparılması və Robert Köçəryanın həbs edilməsinin qarşısını almışdır.Məxməri inqilabdan sonra hakimiyyətə gələn Baş nazir Nikol Paşinyan Köçəryana qarşı məhkəmə işi başlatdırmış, lakin Konstitusiya Məhkəməsi yenə də Köçəryanın həbs edilməsinin qarşısını almışdır.

Gürcüstan Ali Məhkəməsi

Gürcüstan Ali Məhkəməsi (gürc. საქართველოს უზენაესი სასამართლო) — Gürcüstanın ən yüksək və ali məhkəməsi. 2005-ci ildə kassasiya instansiyası olaraq yaradılmışdır. Gürcüstanın paytaxtı Tiflisdə Aleksandr Şımkeviç, tərəfindən dizayn edilmiş və 1894-cü ildə tikilmiş bir binada yerləşir. Ali Məhkəmə ümumi məhkəmələrdə ədalət mühakiməsinə nəzarət edir. Onun fəaliyyəti qanuni, kollektivlik, şəffaflıq, tərəflərin bərabərliyi və rəqabət, habelə hakimlərin sarsılmazlığı, toxunulmazlığı və müstəqilliyi prinsiplərini rəhbər tutmalıdır. Gürcüstan Ali Məhkəməsi Apellyasiya Məhkəmələrinin qərarlarından verilən şikayətlərə baxır. Qanunun vahid şərhinin tətbiq olunmasını və vahid məhkəmə təcrübəsinin qurulmasını dəstəkləyir. Hüquq normalarının əsaslandırılmış aydınlaşdırılması və müqayisəsi və məhkəmə təcrübəsinin qurulması ilə, Kassasiya Məhkəməsi məhkəmə sisteminin sürətli və nizamlı fəaliyyətini təmin etməyə çağırılır.

Koreya Konstitusiya Məhkəməsi

Koreya Konstitusiya Məhkəməsi, Cənubi Koreyanın müstəqil və ixtisaslaşmış məhkəməsidir, əsas vəzifəsi Koreya Respublikası Konstitusiyasına uyğun olaraq konstitusiyanı nəzərdən keçirtməkdir. Hökumət qurumları arasındakı səlahiyyət mübahisələrinə hökm vermək, ittihamlar ilə bağlı son qərarlar vermək və siyasi partiyaların ləğvi ilə bağlı qərar vermək kimi inzibati hüquq funksiyalarına da malikdir. == Status == Konstitusiya, Qanunverici, İcra və Məhkəmə sistemlərindən başqa ayrı bir fəsildə Konstitusiya Məhkəməsinin müstəqil statusunu və səlahiyyətini təmin edir. Hakimiyyət bölgüsünə görə, Məhkəmə Milli Məclis, Prezident və Ali Məhkəmə ilə birlikdə Konstitusiya ilə verilmiş səlahiyyətini həyata keçirir və onu xalqın digər ali qurumları ilə bərabər edir. Ümumiyyətlə Cənubi Koreyadakı Konstitusiya Məhkəməsinin ilk növbədə Avstriya və Almaniyadakı konstitusiya məhkəmələrinə istinad etdiyi güman edilir. ==== Konstitusiya mübahisələri üçün son vasitə ==== Konstitusiya Məhkəməsi, nizamnaməyə konstitusiya baxışı, konstitusiya şikayətləri, hökumət qurumları arasındakı səlahiyyət mübahisələri, yüksək vəzifəli dövlət məmurlarının impiçmenti və siyasi partiyaların ləğvi ilə bağlı səlahiyyətlərə malikdir. Yuxarıda göstərilən məsələlərlə bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı bütün dövlət qurumlarını və yerli özünüidarə orqanlarını bağlayır və şikayət edilə bilməz. ==== Məhkəmə orqanları ==== Məhkəmə qanuni prosedurlarla Konstitusiyanı qoruyur. Məhkəmə, nizamnamələrin konstitusiyaya uyğunluğu, impiçment, siyasi partiyanın ləğvi, səlahiyyət mübahisələri və konstitusiya şikayətləri zamanı, Konstitusiya mübahisələrini həll etmək və onun pozulmasının qarşısını almaq üçün Konstitusiyanı şərh edir və tətbiq edir. ==== Əsas hüquqların qorunması ==== Məhkəmə insanların əsas hüquqlarını təmin edir.

Macarıstan Konstitusiya Məhkəməsi

Macarıstan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi (mac. Magyarország Alkotmánybírósága) — Macarıstan Parlamentinin aktlarına məhkəmə nəzarətini həyata keçirən, Macarıstanın xüsusi məhkəməsi. Budapeştdə yerləşir. 2012-ci ilədək Esterqomda fəaliyyət göstərib. 1 sentyabr 2011-ci ildən Konstitusiya Məhkəməsi 15 hakimdən ibarətdir (əvvəllər 11 hakimdən ibarət olub). Məhkəmənin üzvləri daha sonra gizli səsvermə ilə öz üzvləri sırasından Məhkəmənin sədrini seçirlər. Sədr tərəfindən təyin edilən bir və ya iki sədr müavini hər hansı səbəbdən sədr olmadıqda onu əvəz edirlər. Konstitusiya məhkəməsi qanunların konstitusiyaya uyğunluğuna dair qərarlar qəbul edir; bu qərarlardan şikayət edilə bilməz. Konstitusiya Məhkəməsi konstitusiyanın qorunması ilə bağlı fəaliyyət göstərən başlıca orqandır. Onun vəzifəsi qanunların konstitusiyaya uyğunluğunu nəzərdən keçirmək, konstitusional qaydanı və konstitusiya ilə zəmanət verilmiş əsas hüquq və azadlıqları qorumaqdır.

Qazaxıstan Ali Məhkəməsi

Qazaxıstan Respublikasının Ali Məhkəməsi — yerli və digər məhkəmələrə tabe olan mülki, cinayət və digər işlərdə Qazaxıstan Respublikasının ən yüksək məhkəmə orqanıdır, qanunlarda nəzərdə tutulmuş prosessual formalarda fəaliyyətlərinə nəzarət edir və məhkəmə təcrübəsi məsələlərinə aydınlıq gətirir.Statusu Qazaxıstan Konstitusiyasında (Maddə 81) və "Qazaxıstan Respublikasının Məhkəmə Sistemi və Hakimlərinin Statusu haqqında" Konstitusiya Qanununda (Fəsil 3) ifadə edilmişdir. Ali Məhkəmənin sədri, kollegiya sədrləri və Qazaxıstan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakimləri Respublika Prezidentinin təklifi ilə Senat tərəfindən seçilir.Qazaxıstan Respublikasında ədalət mühakiməsi yalnız məhkəmə tərəfindən həyata keçirilir (Konstitusiyanın 75-ci maddəsi). == Ali Məhkəmənin strukturu və tərkibi == Ali Məhkəmə Prezident və hakimlərdən ibarətdir. Ali Məhkəmə hakimlərinin ümumi sayı Ali Məhkəmə sədrinin təklifi ilə Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti tərəfindən müəyyən edilir. === Ali Məhkəmənin orqanları === plenar iclas; plenar iclasın rəyasət heyəti; mülki işlər üzrə məhkəmə kollegiyası; cinayət işləri üzrə məhkəmə kollegiyası; ixtisaslaşmış məhkəmə heyəti. == Ali Məhkəmənin plenar iclası == 1. Ali Məhkəmənin plenar iclası: 1) Ali Məhkəmə sədrinin təklifi ilə müvafiq məhkəmə kollegiyasının say və fərdi tərkibini müəyyənləşdirir; 2) məhkəmə təcrübəsinin öyrənilməsi və ümumiləşdirilməsinin nəticələrinə əsasən, respublika məhkəmələri tərəfindən ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində qanunun aliliyinə riayət olunması məsələlərini nəzərdən keçirmək; 3) normativ qərarlar qəbul edir, məhkəmə təcrübəsi məsələlərinə aydınlıq gətirir və qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi üçün təkliflər verir. Normativ qərarlar Ali Məhkəmənin plenar iclasında Ali Məhkəmə hakimləri sayının ən azı üçdə ikisinin səsi ilə və hakimlərin ümumi sayının ən azı dörddə üçünün səs çoxluğu ilə qəbul edilir. Ali Məhkəmə; 4) Ali Məhkəmənin məhkəmə kollegiyaları sədrlərindən, Məhkəmə Münsiflərindən və səlahiyyətli orqan rəhbərindən məlumat dinləyir; 5) Qazaxıstan Respublikası Konstitusiyasının 47-ci maddəsinin 2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş halda rəy vermək; 6) regional məhkəmələrin sədrləri, məhkəmə kollegiyaları sədrləri, məhkəmə kollegiyaları sədrləri və Ali Məhkəmə hakimlərinin vakant vəzifələrinə namizədləri nəzərdən keçirir və müvafiq nəticələr verir; 6–1) Ali Məhkəmə Sədri tərəfindən Ali Məhkəmə Şurasına təsdiq üçün təqdim edilməsi üçün Kadr ehtiyatı üzrə Respublika komissiyası sədrinin və komissiya üzvlərinin namizədliklərinə baxır; 6–2) Ali Məhkəmə Şurası ilə birlikdə rayon məhkəməsinin sədri, regional məhkəmənin məhkəmə kollegiyaları sədrinin və sədrlərinin, hakim vəzifələri üçün kadr ehtiyatının formalaşdırılması üçün namizədlərin siyahısını təsdiqləyir; və Ali Məhkəmənin məhkəmə kollegiyaları sədrləri; 7) Ali Məhkəmə sədrinin təklifi ilə plenar iclasın katibini, elmi məsləhət və beynəlxalq şuraların tərkibini təsdiq edir, habelə gizli səsvermə yolu ilə Məhkəmə Münsiflərini seçir; 7–2) hakim paltarının formasını və təsvirini təsdiq edir; 7–3) Ali Məhkəmənin plenar iclası Rəyasət Heyətinin əsasnaməsini təsdiq edir; 7–4) Ali Məhkəmədəki elmi məsləhət və beynəlxalq şuralar haqqında müddəaları təsdiq edir; 8) qanunla nəzərdə tutulmuş digər səlahiyyətləri həyata keçirir. 2.

Özbəkistanın Konstitusiya Məhkəməsi

Özbəkistan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi sədri və müavini də daxil olmaqla yeddi hakimdən ibarətdir. 2014-cü ildən bəri sədr (2017-ci ildə yenidən seçildi) - Mirbabayev Bəxtiyar Şamsutdinoviç , əvvəllər sədr B. A. Eşonov idi . Hakimlər (35 yaşdan kiçik və 70 yaşdan yuxarı) Senat tərəfindən Ali Məhkəmə Şurasının tövsiyə etdiyi şəxslər arasından ən çox iki müddətə 5 il müddətinə seçilir.İlk “Özbəkistan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Qanun 6 may 1993-cü ildə qəbul edildi, həmin il 7 may tarixində Ali Şura “Konstitusiya Məhkəməsinin funksiyalarının müvəqqəti olaraq tapşırılması haqqında” qərar qəbul etdi. Özbəkistan Respublikası Konstitusiya Nəzarət Komitəsinin tərkibi ”. 1995-ci ildə Konstitusiya Məhkəməsi haqqında ikinci bir qanun qəbul edildi və hakimlər həmin ilin dekabrında seçildi. Mövcud Konstitusiya Məhkəməsi haqqında qanun 2017-ci ildə qəbul edilmişdir. == Tarixi == Tapşırıqlarına təklif olunan qanunların Özbəkistan Konstitusiyasına və Qaraqalpaqstan Respublikası qanunlarının Özbəkistan Respublikasının qanunlarına zidd olub-olmaması məsələsinə baxılması daxildir. Konstitusiyanın 95-ci maddəsinə görə, Özbəkistan Prezidentinin Ali Məclisin ləğvi barədə qərarını təsdiqləmək səlahiyyəti də ona həvalə edilmişdir. Məhkəmə qərarları qətidir və apellyasiya şikayətinə tabe deyil. Məhkəmə, prezident və vitse-prezident daxil olmaqla yeddi hakimdən ibarətdir.

birinci instansiya məhkəməsi

Obastana Qoşul.